نوسان دستوری و رانت ‎زای ارز؟!

از همان روزهایی که به‌واسطه خروج ایلات متحده از برجام، نرخ ارز در فاصله‌ کوتاهی از قیمت‌های 4 و 5 هزار تومانی تا کانال 19 و 20 هزاری هم صعود کرد، بسیاری از کارشناسان و صاحبنظران از تمایل دولت برای انتفاع از نوسانات بی‌سابقه ارز سخن گفتند و معتقد بودند، در آن مقطع اگر بانک مرکزی مایل بود می‌توانست سیاست‌هایی در جهت کنترل بازار ارز و بازگشت ثبات را در پیش بگیرد. چه اینکه در ماه‌های گذشته همین سیاست‌ها در برقراری ثبات و آرامش نسبی به این بازار بسیار موثر و کارا بوده است.

در ماه‌های اخیر هم در حالی که برخی فعالان اقتصادی و صاحبنظران با توجه به رویدادهای سیاسی و نبود افق گفت‌وگو و لغو تحریم‌ها صعود قیمت ارز را پیش‌بینی می‌کردند، در روندی دستوری و هدایت‌شده، بازار ارز دستخوش تغییرات و نوسانات پردامنه‌ای نشد، اما نرخ ارز چندین بار بین 12 تا  14 هزار تومان تغییر کرد که نوع و میزان این نوسان می‌تواند مورد بررسی دقیق‌تر قرار گیرد. نوسانات اخیر در شرایطی روی داده است که وضعیت اقتصادی و تورم ماه‌های اخیر شیب و مسیری مشخص را طی کرده است.  

در همین راستا رییس اسبق کانون صرافان وضعیت فعلی بازار ارز را غیر طبیعی دانسته و معتقد است: نرخ ارز به صورت غیرمعمولی دستکاری شده و نوسانات شدید، ثبات بازار را از بین برده است. اصغر سمیعی با اشاره به نوسانات اخیر نرخ ارز اظهار کرد: طی یک ماه گذشته قیمت دلار چندین بار بین 12 تا  14 هزار تومان در نوسان بوده که در دنیای ارز، این میزان تغییر نرخ طبیعی نیست و به نوعی نوسانات رانت‌زاست. این روند باعث می‌شود تا کسانی که از نوسانات بازار ارز اطلاعات مختصری نیز دارند (که البته معمولاً بیشتر خواص از آن باخبراند) از این وضعیت منتفع شوند.

به گفته این فعال بازار که با اقتصادآنلاین به گفت‌وگو نشست، اگر نرخ ارز با شیب ملایمی افزایش یابد امری طبیعی است و می‌توان گفت این رشد قیمت به معنی جبران تفاضل نرخ تورم و بهره داخلی با کشورهای حوزه دلار است، اما وقتی بعد از بالا رفتن قیمت‌ها که آن هم ناگهانی و غیر طبیعی بوده، نرخ ارز به شدت کاهش می‌یابد جای سوال دارد که علت این نوسانات چیست و آیا ایجاد این نوع نوسانات عمدی است؟ اگر عمدی است چرا عاملان آن شناسایی نمی‌شوند و اگر غیر عمدی باشد چرا بانک مرکزی با ابزارهایی که در اختیار دارد، اقدام به کنترل آن نمی‌کند.

اصغر سمیعی با اشاره به تاثیر اصلاح قیمت بنزین بر نرخ ارز تصریح کرد: با توجه به قدم‌هایی که در راستای واقعی شدن قیمت بنزین برداشته شده بود، اگر از قبل در این باره صحبت می‌کردند و توضیحات کامل و قانع کننده‌ای به مردم ارائه می‌داد، این موضوع نمی‌توانست بر قیمت ارز تأثیر منفی بگذارد. حتی در صورت توجیه کامل مردم، افزایش قیمت بنزین می‌توانست به دولت اجازه و قدرت بیشتری برای مداخله و کنترل بازارهای دیگر مانند ارز و طلا و سایر بازارها بدهد چراکه به طور کل واقعی شدن قیمت‌ها باعث سلامت اقتصاد و سبک شدن دوش دولت از پرداخت یارانه‌های غیر مفید و غیر لازم خواهد شد.

رییس اسبق کانون صرافان در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به ارز 4200 تومانی در بودجه سال آینده اظهار کرد: در حال حاضر مهمترین مشکل بازار ارز که می‌تواند باعث انواع فساد، نابرابری و تبعیض شود، چند نرخی بودن ارز است؛ به طور مثال ارز 4200 تومانی برای بودجه سال آینده ضمن اینکه باعث گمراهی فعالان اقتصادی و کاهش شدید درآمدهای گمرکی کشور می‌شود، به نفع واردکنندگان و طبعاً فشار بر صادرکنندگان خواهد بود.

در خصوص نقش بانک مرکزی در کنترل و ثبات بازار ارز، دکتر آلبرت بغزیان، اقتصاددان و عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با آسیا عنوان کرد: من معتقدم تاکنون این بانک مرکزی بوده است که نرخ ارز را هدایت و تعیین کرده است، و من نمی‌توانم بپذیرم بانک مرکزی یک کشور نتواند نرخ ارز را کنترل کند و کسانی مانند جمشید بسم‌الله یا سلطان ارز یا صرافی کنترل بازار ارز را در دست بگیرند و باعث اخلال و نوسان بی‌سابقه نرخ ارز شوند. من معتقد هستم آنچه در بازار ارز می‌گذرد متاثر از نقش بانک مرکزی و سیاست‌های آن بوده و هست. در همین یک سالی هم که شاهد آرامش و ثبات در بازار ارز هستیم، این بانک مرکزی است که با مدیریت بازار و کنترل صرافی‌ها توانست جلوی نوسانات افسارگسیخته و هیجانی شدن بازار را بگیرد.

این اقتصاددان در ادامه سخنانش گفت: طبیعی است چنانچه سیاست‌های مدیریتی درستی اگر از سوی بانک مرکزی اعمال شود، مردم شاهد بالا و پایین‌ شدن‌های قیمت نبوده و بدیهی است به سمت صرف دارایی‌های خود و سرمایه‌گذاری در آن نمی‌روند. بنابراین من معتقد هستم در همه حال این بانک مرکزی و سیاست‌های آن است که تعیین‌کننده است و اگر امروز هم شاهد نوساناتی هستیم بانک مرکزی تصمیم به تغییراتی گرفته است که بروز آن به صورت نوساناتی حتی کم‌دامنه به بازار منتقل می‌شود.